lagün

Doğa her vakit hayranlık uyandıracak güzelliğe sahiptir. Doğal olarak toprağın, kayaçların aşınım ya da birikim oluşturmasıyla çok detaylı natural güzellikler ortaya gelir. Doğal güzelliklerden biri de lagünlerdir. Deniz kenarlarında tespit edilen lagün adlı oluşumlar durumu hazırda güzel görünen manzaraya soluk kesici bir özellik katar.

Lagün Nedir?

Lagünler aynı vakitte denizkulağı olarak da isimlendirilir. Lagün; büyük su kitlelerinden mercan resifleri, bariyer resifleri, kum barları ya da natural bariyerler ile ayrılırlar. Doğal bir bariyerin geniş su kümesini bölmesiyle meydana gelen su yığınına verdiği isimdir. İtalyanca bir kelime olan lagün göl ya da gölet manasına gelir. Genelde deniz kenarlarında meydana gelen lagün kenardan belirli bir yere kadar denizi saki bir bariyer ile ayırmış ve değişik bir alan oluşturmuş gibi görünüme sahiptir.

Denizden dar bir kordonla ayrılmış sığ göllere denir. Nehirlerin taşıdıkları kum ve molozlarla körfez ağzını kapamaları, ya da denizin taşıdığı detaylı maddelerle körfez önüne kendi kendine bir set çekmesiyle oluşur. Lagünler genelde dar bir kanalla denizle birleşirler. Bu tür göller deniz tekneleri amacıyla iyi bir barınaktır. Bu kenar kordonu, bir set ya da dar bir kanal da olabilir. Lagünler, bir akarsuyun taşıyıp getirdiği kumları, kenara yığması ile bulunduğu gibi, denizin sürükleyip getirdiği çakıl, kum ve molozların bir koy ya da körfez önüne yığılmasından da ortaya gelebilir. Ekseri lagünler, dar bir kanalla denize irtibatlıdır.

Kanalın dar olması; dalga, med ve cezir gibi hadiseleri buralarda hissettirmeyeceğinden deniz tekneleri amacıyla barınacak yer olarak kullanılmasını sağlar. Mercan iskeletlerinin birikmesiyle ortaya gelmiş atollerin ortasındaki göle de lagün adı verilir. Memleketimizdeki kenar kordonları arasındaki lagünlere, Marmara Denizi etrafındaki çoğu yerlerde rastlanır. Bunların ekserisi çok ufaktür.

Lagün Nasıl Oluşur?

Lagün oluşumu bir akarsuyun taşıyarak getirdiği moloz kum ve çakılları kenara yığmasıyla oluşur. Aynı vakitte denizin dalgalar ile sürükleyerek getirdiği molozlar, kum ve çakıl yığınlarını bir körfez ya da koya yığmasıyla da oluşabilir. Genel olarak lagünler dar bir yolla denizle bağlantılıdır. Bağlantılı oldukları alanın dar olması medcezir ve dalga hadiselerinın lagün içerisinde hissedilmemesinden ötürü genel olarak tekneler amacıyla barınak olarak kullanılır.

Enez’deki Dalyan ve Bücürmene gölleri ile bunların doğusundaki tuz Gölü, Tuzla Gölü, İğneada civarındaki Kocagöl, Homam Gölü, Güney Marmara kenarlarının ufak deltalarında rastlanan Hoyrat Gölü, Tahir Gölü, Dalyan Gölü böyledir. Lagünlerin en büyükleri, biri Karadeniz kenarsında, ikisi de Marmara kenarsında olmak üzere üç tanedir. Karadeniz kenarsındaki İstanbul’un su gereksiniminin bir bölümünü karşılayan Terkos Gölüdür. Marmara kenarsındaki ise Büyük ve Küçük Çekmece gölleridir. Lagün göllerine denizkulağı da denmektedir. Ülkemizde; tüm delta ovalarımızda ufak lagünler oluşmuştur.

Türkiye’de lagünlere en güzel numune Muğla-Fethiye’deki Ölüdeniz’dir. Hem de Samsun’da Kızılırmak Deltası’nın kuzey batı kesimlerinde de tipik numuneleri bulunmaktadır. Buradaki lagünler Kızılırmak’ın getirdiği alüvyonlar neticesi Karadeniz ile bağlantısı kesilen su kütlelerinden oluşur. Asıl mühim olanlar, Marmara Bölgesi’ndeki Büyükçekmece Gölü, Küçükçekmece Gölü ve Durusu Gölü’dür (Terkos Gölü).

Lagün Nerelerde Görülür?

Türkiye’de kenar kordonlarındaki lagünlere daha çok Marmara Denizinde ve etrafında rastlanmaktadır. Bu lagünler genelde çok ufaktür. Bücürmene, Dalyan gölleri ve bu göllerin doğusundaki Tuzla ve Tuz gölleri buna numunetir.

İğneada tarafındaki Homam Gölü, Kocagöl sonrasında Güney Marmara kenarlarında tespit edilen Dalyan Gölü, Tahir Gölü, Hoyrat Gölü bu şekildedir. Lagün oluşumlarının en büyükleri üç tanedir. İkisi Marmara kenarsında biri de Karadeniz kenarsındadır. Karadeniz kenarsında olan büyük lagün Terkos Gölüdür. Marmara’daki iki büyük lagün ise Küçük Çekmece ve Büyük Çekmece gölleridir. Hem de İstanbul’un içme suyu gereksinimi Terkos Gölünden sağlanmaktadır.