Tat ve Koku Kaybı

Bireyler yaşça büyüdükçe koku ve tat alma duyularıyla hayat sürdürdükleri problemlarda artış görülür. Bu artış bayanlara oranla erkeklerde daha çok rastlanır. Yapılan incelemelera göre; 60-69 yaş aralığındaki erkeklerin aşağı yukarı dörtte birisinde koku problemu varken, bu yaş aralığındaki kadınların aşağı yukarı %11’inde bu problem görülür.

Küresel anlamda her yıl 200.000’den çok şahıs tat ve koku kayıbı problemleri nedeniyle doktorlere müracaatyor. Bilim insanları, yetişkinlerin aşağı yukarı %15’inde tat ve koku kayıbı yaşanabileceğini söylüyor lakin bu bozuklukları yaşam sürdüren fazlası birey, uzmanlara danışma eğilimi göstermiyor.

Tat ve Koku Kaybı Nedir?

Tat ve koku alma, bedenin kimyasal algılama sistemine aittir. Koku ve tat alma süreci, etraftaki maddelerden salınan moleküllerin ağız, burun ve boğazdaki özel sinirleri uyarması şeklinde başlar. Uyarılan sinirler, beynin tat ve kokuyu tanımladığı bölgelerine mesaj iletir.

Tat hücreleri, ağız ve boğazdaki tat tomurcukları amacıylade bulunur. Tükürükle beraber karışan yiyecek ve içeceklere reaksiyon verir. Dil üstündeki ufak yumruların fazlası da tat tomurcuklarından oluşur. Bu yüzeydeki hücreler, tat bilgilerini begene gönderir.

Koku hücreleri, etrafımızdaki kokular doğrulusunda uyarılır. Bu hücreler, burun boşluğunun üstünde yer alan ve burnun amacıylai kaplayan “epiden doku” adı verdiği bölgenin üst evresinde yer alır.

Tat ve koku birbiriyle ilişkilidir, bundan dolayı tat ve koku kayıbı beraber yaşanır. Dil yüzeyindeki tat tomurcukları tadı, burundaki sinirler de kokuyu tanımlar. Her iki duyu doğrulusunda sağlanan bilgiler begene iletilir, beyinde bir araya getiren bilgi tadı oluşturur. Acı, tatlı, tuzlu ve ekşi gibi birtakım tatlar koku duyusu olmadan da beyin doğrulusunda tanınabilir. Ancak daha komplike tatlar (ahududu vb.) hem tat hem de koku duyuları doğrulusunda tanımlanma gerektirebilir.

Tat ve koku kayıpları bireylerin yaşamlarında seyrek karşılaştıkları bozukluklar bulunduğu amacıyla genellikle doktora müracaat ve tıbbi araya girmek gereksinimi hususu ile ilgili ihmal eğilimi vardır. Buna karşın yaşanan tat ve koku kayıpları şahıslar amacıyla can sıkıcı olabilir zira bireylerin yeme içme eyleminden beğeni almaları büyük oranda engellenebilir. Kullanılan birtakım tahriş edici kimyasallar, hücre bozulumuna yol açan virüs ve bakteriler, alerjenler ya da sinüzit gibi birtakım haller burun etlerini şişirebilir. Bu hal hava blokajına sebep olacağı gibi koku alma azalacağından şahıslarda tat alma yetisi kaybolabilir.

Sıklıkla görülen tat ve koku bozuklukları şu şekilde sıralanabilir;
Anosmi; koku duyusunun tamamıyla yok olması
Ageusia; tat duyusunun tamamıyla yok olması
Hiposmi; koku alma yeteneğinin azalması
Hipogeusia; tat alma yeteneğinin azalması

Tat ve Koku Kaybı Neden Olur?

Koku kayıplarının birtakımları başkalarından daha dikkat çekici yaşanabilir. Bu halun dikkat çekici özelliklerde pek çok nedeni bulunur. Koku kayıbı yaşanan bireylerin çapında yakın vakitte bir hastalık ya da yaralanma söz hususu olabilir. Genel olarak koku bozukluklarının süregelen nedenleri şu şekilde tanımlanabilir:

İleri yaş
Üst solunum yolu enfeksiyonları
Sigara kullanımı
Kafa vuruşleri
Diş problemleri
Hormonal bozukluklar
Çeşitli kimyasallara maruz kalma
Kullanılan birtakım ilaçların yan etkileri
Baş ve boyun kanserlerinin tedavisi amacıyla oluşturulan radyasyon
Alzheimer ve Parkinson hastalığı gibi sinir sistemini etkileyen birtakım haller

Tat kayıplarına bakacak olursak da birtakım şahıslarda doğuştan görülebilir birtakımlarında da gene hastalık ve yaralanma gibi haller ardından gelişebilir. Tat kayıplarının genel olarak görülme sebepleri de şu şekilde sıralanabilir:
Orta kulak ve üst solunum enfeksiyonları
Kimyasal maddelere maruz kalma
Kafa yaralanmaları
Kullanılan birtakım antibiyotiklerin yan etkileri
Yetersiz ağız hijyeni ve diş problemleri
Bazı kulak, burun ve boğaz ameliyatları

Tat ve Koku Kaybı Tanısı Nasıl Koyulur?

Tat koku kayıbı şikayetiyle sıhhat kuruluşlarına başvuran bireylerden ilk olarak ayrıntılı bir sıhhat hikayesi alınır. Sorunun bir vuruş ardından mı geliştiği, kolay bir nezle ile mi başladığı, burun tıkanıklığıyla bir ilgisinin olup olmadığı, tat ve koku kayıplarının ne vakittir devam ettiği ve mevsimsel olarak değişiklık gösterip göstermediği ayrıntılıca öğrenilir.

Kişilere, ayrıntılı olarak kulak burun boğaz muayenesini takiben birtakım koku ve tat duyusu testleri uygulanır. Tanının tam olarak konulabilmesi adına tasarlanan fazlası koku ve tat testleri bulunur. Buradaki en asli amaç, şahıslara tat ve kokuyu değişik yoğunluklarda sunarak ayırt etme derecelerini tartmak ve artırılan yoğunluklar boyunca hangisinin fark edilip edilemediğini araştırmaktır. Uygulanan testler yardımıyla bireylerin ayırt edebileceği en düşük yoğunluk teşhis edilir ve problemun derecesi belirlenir.

Tat ve koku kayıbı hallerinde sıhhatli bir teşhis koymak adına doktorler, şahıslardan tomografi ya da manyetik rezonans (MR) görüntülemesi gibi birtakım radyolojik tetkikler de isteyebilirler.

Tat ve Koku Kaybı Hangi Hastalıkların Belirtisidir?

Son yıllerde oluşturulan incelemelera göre; tat ve koku kayıpları fazlası hastalığın sendromu olabilir. Genellikle mevsim geçişlerinde ve kış aylarında yaşanan üşütme; tat ve koku alma işlevlerinde dikkat çekici ölçüde kayıplara yol açabilir lakin bu kayıpların nedeni sadece doktor muayenesiyle tanı konabilecek değişik hastalıklar da olabilir.