Ayçiçeği Nedir?
Ayçiçeğinin Latince adı “Helianthus Annuus” tur. 1-2 metre boyunda, yaz aylarında sarı renkli, yassı, koni şeklinde çiçekler açan sert ve dik gövdeli bir bitkidir.
Genel olarak ılık iklimleri sever, soğuk iklimlerde gelişmesi yavaşlar. Soğuk, yüksek yerler hariç ülkemizin tüm yerlerinde yetiştirilmektedir. Genellikle Ege, Trakya, Marmara yerlerinde çok çok yetiştirilir. Ayçiçeği bitkisi tohumuyla artık kavrulmamış çekirdekleriyle çoğaltılır. Ekim saatinde toprak sıcaklığının 10-12 derece olması istenir. Bol ışık ve yüksek sıcaklık koşullarında ayçiçeği yağ verimi daha yüksek olur. Tablalarındaki çiçeklerin, tohum bağlayabilmesi amacıyla toprak nemli olmalıdır.
Bu yüzden çiçeklenme ve döllenme kısmında yüksek yağış ister. Yüksek asidik özellikteki topraklardan hoşlanmaz. Ayçiçeğinin amacıyladeki en mühim faktör maddesi; oleik asid, linoleik asid, araşidonik asid gibi doymamış yağ asitlerini sahibi olan yağdır. Hem de selüloz ve protein taşımaktadır.
B1 vitamini, B3 vitamini, B6 vitamini ve E vitamininden zengindir. Ayçiçeğinin halk arasında süregelen sarfedilen adları: Gündöndü, günçiçeği, günebakandır. Çok seyrek şemşamer denilen yöreler de bulunmaktadır.
Ayçiçeğinde üretim alanları derhal derhal en yüksek sınıra dayanmıştır. Bu amaçla çoğalan nüfusumuzun bitkisel yağ gereksiniminin karşılanması, ilk olarak üreticilerimizin yüksek verimli, hastalıklara sağlam tohumluk kullanması; ideal toprak işleme, gübreleme,tarımsal mücadele ve ekim nöbeti yanısıra şuurlu bir sulama yapmaları ile olasıdür. Diğer kültür bitkilerinde bulunduğu gibi ayçiçeğinde de adet ve yağ verimini etkileyen en mühim faktörlerden birisi toprakta kök derinliğinde bitkilerin faydalanabileceği yararlı rutubetin bulunup bulunmamasıdır. Ayçiçeği bitkisi kazık kök yapısı ile kurağa toleranslı bir bitki kabul edilse de yazlık bir bitki olması ve bu mevsimde de yeteri kadar yağış düşmemesi neticesi meydana gelen kuraklık dekardan alınan verimi son derece düşürmektedir.
Ayçiçeğinin Toprak İsteği Nasıldır?
Ayçiçeği yetişeceği toprak tarzı tarafından çok seçici olmamasına karşın organik maddece zengin, derin ve su tutma kapasitesi iyi topraklarda yüksek verim potansiyeline sahiptir. Kumsal topraklardan ağır yapıdaki killi topraklara kadar her türlü iyi drenaj sağlanmış topraklarda tarımı yapılabilmektedir. Ayçiçeğinin tuzluluğa karşı toleransı azdır. Tuzlu topraklarda yetiştirilen ayçiçeğinin tohumlarının yüzde yağında azalmalar görülmüştür. Hem de ayçiçeği yetişecek toprakta %1-2 düzeyinde bulunacak tuz konsantrasyonunun çimlenmeyi mühim oranlarda düşürdüğü belirlenmiştir. Ayçiçeği, asitliği (pH) 6.0 ile 7.2 arasında olan topraklarda en iyi yetişir.
Ayçiçeğinde Ekim Nöbeti
Ayçiçeği topraktan çok gıda maddesi kaldırdığı amacıyla yüksek verim tarafından ve bilhassa toprağın yapısının iyileştirilmesi, hastalık, zararlı ve parazit bitkilerin populasyonlarının denetim altında tutulması amacıyla ayçiçeğinde ekim nöbeti uygulanmalıdır. Ana ürün ekilişlerinde hububat, yem bitkileri, pancar ya da baklagiller; ikinci ürün ekilişlerinde ise başka ikinci ürünlerle (mısır, soya, susam) ekim nöbetine girebilir. Ekim nöbeti birtakım hastalık, zararlı ve bilhassa orobanşla mücadelede etkin olur.
Ana ürün toprak hazırlığı
Toprak hazırlığına sonbaharda ön bitki hasadını takiben başlanır. Tarla pullukla 20-25 cm derinlikte sürülür. Fakat her sene bu şekilde derin sürüm yerine, değişen derinlikte yapılacak sürüm maliyeti azaltacağı gibi daha da muhimi pulluk tabanı olarak adlandırılan sert toprak tabakasının oluşmasını önleyecektir.
Toprak yüzeyinin kışa sürülmüş olarak girmesiyle su alınımı artar, donma ve çözülmelerle toprağın fiziksel bilhassari düzelir. İlk sürümü takiben sonbahar yağışları nedeniyle tarlada otlanma olursa, kışa girmeden evvelce toprak kazayağı ile 10-15 cm derinlikte işlenerek otların derine gömülmesi sağlanır. İlkbaharda derin toprak işlemeden kaçınmalı, toprak tava geldiği zaman, toprak tavının kaçmasını önlemek amacıyla, yüzeyel olarak pullukla sürüm yapılır.
Genel olarak, toprak otlanmamış ve sert değilse kültivatör ile, kaba ise diskaro ile yüzeyel olarak 10-15 cm derinlikte işlenebilir. Toprak, rototiller tarzı toplu aletlerle de yüzeyel olarak işlenebilir. Bu şekilde toprağın hem alttan yarılarak işlenmesi, parçalanması ve hem de belli bir civarda düzlenmesi olası olacaktır.