BUZULLAR VE BUZ TEPELERİ
Buzul, Kutup mekanları ile yüksek dağ zirvelerinde yaz kış erimeden kalan ve yer çekiminin tesirsiyle yer değiştiren büyük kar ve buz kütlesidir. Eğimli arazilerde seneler vakitsince biriken kar kütlesinin evvelce buzkar, sonra da buza dönüşmesiyle meydana gelir. Buzullar okyanuslardan sonra dünya üstündeki ikinci büyük su deposu ve en büyük tatlı su deposudur, tatlı suyun % 98,5’ini oluştururlar.
Hemen derhal her kıtada buzullara rastlanır. Bugün dünyanın aşağı yukarı %10 ‘u (15 milyon km2’si) buzullarla kaplıdır. Buzulların tesir kısmı daha çok kutuplara yakın yerlerdir.
Yeryüzünde görülen buz tepeleri
Buz, kar ve uzun devre zarfında buzullarda depolanan su, küresel su döngüsünün bir parçasıdır. Yeryüzündeki buz kütlesinin % 10’u Grönland’da, büyük çoklığı ise (% 90)’ı Antarktika’dadır. Grönland’da buz birikimi, su döngüsünün enteresan bir bölümüdür. Grönland’a eriyen sudan daha çok kar yağdığı amacıyla, vakit içerisinde buz birikimi artarak aşağı yukarı 2,5 milyon kilometre küp (600 000 mil küp) hacme ulaşmıştır.
Oluşan kar kütlesi ortalama olarak 1 500 metre (5 000 feet) kalınlıkta olup 4 300 metre (14 000 feet) kalınlığa ulaşan yerleri de vardır. Buzun ağırlığından ötürü altındaki kara parçası tabak şeklinde aşağıya doğru bastırılmıştır.
Buzullar meydana gelir ve yok olur
Her ne kadar iklim farklılığı fazlası vakit bireylerin fark edemeyeceği süratte olsa da, küresel ölçekte iklim vakitkli farklılık durumundadir. Yaklaşık 100 milyon sene evvelce Dinazorların yaşadığı sıcak devreler ile aşağı yukarı 20 000 sene evvelceki son buz çağının gördüğünüz soğuk devreler gibi dünyamızda bir çok devre olmuştur. Son buz çağında Kuzey Yarımkürenin fazlası kar, buz ve buzullarla örtülmüştü. Kanada’nın nerdeyse tamamı, Kuzey Asya ve Avrupa’nın fazlası, ve Amerika Birleşik Devletlerinin bir kısmı buzullar ile kaplıydı.
Buzul Çeşitleri
1- Sirk Buzulu: Yüksek dağlık alanlardaki ufak çukurlukları dolduran buzullardır. Yurdumuzda birtakım yüksek dağlık bölgelerde vardır. Cilo. Sat, Ağrı, Tendürek, Süphan , Kaçkar, Erciyes, Beydağları, Geyik Dağları, Bolkar, Binboğa dağları numune olarak verilebilir..
2- Vadi Buzulu: Buzul aşındırması ile meydana gelen vadilerin amacıylai dolduran buzullardır. Cilo dağında bulunduğu gibi.
3- Örtü Buzulu: Çoğunlukla kutup yerlerinde görülür. Antartika ve Grönland’da bulunduğu gibi. Kutup yerlerinde denizde yüzen buz dağlarına Aysberg denir.
4- Takke Buzulu: Volkan dağlarının üst evresinde meydana gelen buzullardır. Ağrı dağı numune olarak verilebilir.
Buzulların erimesi Antarktika’daki buzulların, 10 sene evveline oranla dört kat süratli eridiği açıklandı. Eksperler bu durumun “Beklenenden çok daha kötü bir gelişme” bulunduğu değerlendirmesi yapılmaktadır. Devasa buzdağının yok olması amacıyla daha evvelce oluşturulan hesaplamalara göre 600 sene olan vakit 100 seneye indirildi. Leeds Üniversitesinden bir küme bilim adamının “Geophysical Research Letters” adlı bilim dergisinde yayımlanan incelemesine göre, en ilgi çekici erime Batı Antarktika’daki en büyük buzullardan Pine Island’da gözlemleniyor. Bu buzul 10 sene evvelce senede 16 metre incelirken, bu rakam şimdi 90 metreye kadar yükseldi. Pine Island buzulunun 175 bin kilometre kare genişliği ve tipik özellikleri sebebiyle uyduyla en iyi izlenen buzul bulunduğuna işaret eden incelemecılar, erimenin bu süratle devam etmesi durumunda devasa buzdağının 100 sene içerisinde yok olacağı ön görüinde bulundu.
Isınma Buzulları Neden Etkiliyor? Küresel ısınmanın buzullar üstünde tesir göstermesinin sebebi buzların beyaz olması. Beyaz renk güneş ışınlarını yansıtıyor. Yansıyan ışınlar daha koyu renkte olan okyanus ve karalar doğrulusunda emiliyor. Bu da okyanus sularının daha çok ısınmasına sebep oluyor. Isınan okyanus suları buzulları eritiyor. Kısacası buzullar direkt güneş enerjisi ile değil suların ısınmasıyla eriyor.
Kaşiflerden ve bilim adamlarından meydana gelen ekibin Kuzey Kutbu’nda yaptığı yeni incelemeye göre bölgedeki buzullar, yaz aylarında, daha evvelce ön görü edildiğinden çok daha süratli eriyor. Kuzey Kutbu’nun dondurucu soğuğunda 73 gün vakitn 450 kilometrelik bir yürüyüş ilk kez oluşturulan bir sevüren. Hava ısısı eksi 40 derece civarında. Şartlar, son derece zor. Amaç, Kuzey Kutbu’ndaki buzulları incelemek, ne kadarının eridiğini teşhis etmek, yeni buzul oluşumları bulmak. Catlin Grubu’nun sponsorluğunda, Dünya Yaban Hayatı Fonu’yla ortak düzenlenen ve çevreciler, bilim adamları ve kaşiflerin katıldığı inceleme Kopenhag’daki İklim Konferansı’nda hale ilgi çekmek amacıyla yapıldı.
Sonuçlar, Londra’da açıklandı. Catlin Kuzey Kutbu Araştırması’nın öncüsü Pen Hadow şu şekilde konuşuyor: “Kuzey Kutbu’nda eski, kalın, seneler içerisinde oluşumu devam eden ve her sene kalınlaşan bir buzul tabakasıyla karşılaşacağımıza inanıyorduk. Fakat bu tür bir buzul tabakasına rastlamadık.” Cambridge Üniversitesi’nden Peter Wadhams 1971’den beri Kuzey Kutbu üstüne çalışıyor. Wadhamns ise şunları söylüyor: “Daha çok buz kaybettiğiniz vakit açık su alanları artıyor. Yaz aylarında açık sular daha da ısınıyor. Böylece kışın meydana gelen buz miktarı azalıyor. Bir ileri yaz daha çok erime görülüyor. Parçalanma vakitci başlıyor ve buzlar tükeninceye kadar erime devam ediyor.”