Elektrikli arabalar
Dünyadaki ilk arabalar elektrikli arabalardı, sonra samimi yanmalı motorlar buluş oldu. 1990’lı senesinin sonucunda elektrikli arabalar yine gündeme geldi ama General Motors kendi ürettiği sıfır emisyonlu vasıtaları kendi sabote etti. Şimdi Avrupa Birliği 2035’de samimi yanmalı arabaları tedavülden kaldıracağını söylüyor.
İçten yanmalı motorlar meydana çıkana kadar 1830’lu senelerde Macaristan, Hollanda, İngiltere ve ABD gibi ülkelerde elektrikli araba üretimi konusu ile alakalı ilk atılımlar yapıldı. İçten yanmalı motor 1886’da buluş edildi ama bu hal elektrikli arabaların rekabet avantajını tesirlememişti. 20. yüzsenenin ilk haftalarında yollarda çıkmış olan arabaların %40’ı buharlı, %38’i elektrikli ve yalnızca %22’si benzinliydi. Benzinli arabalar kirlilik yaratıyordu, kullanması daha zordu, o kadar ki, arabayı çalıştırmak da meşakkatli bir işti. İçten yanmalı motorların avantajınü gerçekleştiren Ford’un montaj hattı ürerim sistemi ve Teksas’ta petrol yataklarının bulunması oldu.
19. yüzsenenin sonuna gelindiğinde başında konvansiyonel samimi yanmalı motorlar avantaj kurmayı başarmıştı artık. 21. yüzsenenin sonlarına doğru ise nihayet elektrikli vasıtalar yine gündeme geldi. 1990 senesinde Kaliforniya Eyaleti Hava Kaynakları Kurulu (CARB) Düşük Emisyonlu Araç Yasası (LEV) çıkarmıştı. Bu yaşaya göre büyük yapımcılar bünyelerindeki elektrikli vasıta oranını %2’den başlatarak her sene kademeli olarak çoğaltacaktı. Gelin görün ki, patronlar LEV yasasından nefret etmişti. Bu yüzden General Motors’un, üstelik Mel Gibson gibi ünlülere deneme sürüşü yaptırıldığı halda kendi elektrikli araba projesini sabote etti. 2001 senesinde General Motors, elektrikli araba üretim departmanını kapattı. 21. yüzseneye elektrikli arabalarla giremedik.
Engellemelere karşın yeşil geleceği görenler ve pes etmeyenler vardı. Nissan ve Renault ortaklığında yürütülen Sıfır Emisyon Programı 1999 senesinde kuruldu. 2003 senesinde Martin Eberhard ve Marc Tarpenning lityum iyon pil sektöründeki istikbal potansiyelini gördü ve Tesla Motors’u kurdu. Lityum iyon bataryayla imal edilen ilk elektrikli araba Pivo 2005 senesinde meydana çıktı Nissan ve Renault ilk defa 2006 senesinde elektrikli araba üretimine başladığını açıkladı. Gene 2006 seneninın Temmuz ayında Tesla tek şarjla 320 km yol gidebilen Roadster’ın lansmanını yaptı. Roadster, lityum otoyola ideal iyon pilli ilk araba olma özelliğine de sahipti. Nissan ise Leaf’in lansmanını 2010 senesinde yaptı.
2021 senesinde küresel pazarda 6.6 milyon elektrikli araba satıldı. Bu rakam bir önceki senenin iki katıydı. Piyasa hisseleri %9’a çıktı. Yollarda 16 milyon elektrikli araba vardı. 2020 senesinde en çok satılan elektrikli araba Tesla Model 3 oldu. Tesla 3 aynı vakitte dünyada bir milyon satışı ilk geride bıraktığımız araba markasıydı. 200 senesinde ise Japonya’da imal edilen Mitsubishi i-Miev seri ürerimi oluşturulan ilk otoyola ideal elektrikli arabaydı. Nissan Leaf 2010 senesinde meydana çıkmasına karşın Mitsubishi’ye avantaj kurmayı başardı.
Norveç’te Yeni Arabaların %80’İ Elektrikli
2022 senesinde dünyada elektrikli araç satışı 10,6 milyonu aşarak bir önceki seneye göre %60 arttı. Yılın sonucunda küresel pazarda satılan arabaların %14’ünden çoğu elektrikliydi. Son dönemde en çok elektrikli vasıta stoğunun Çin’de olmasına karşın satış rakamlarında avantajı Avrupa kıtası elinde tutuyor. Şu anda Norveç’te yeni pazara çıkan arabaların %80’i elektrikli. Kuzey ülkelerinin tamamında bu oranın 2025 senesinde %100’e çıkması hedefleniyor.
AB, 2035 senesinden itibaren satılacak olan arabaların sıfır emisyonlu olması gerekliliğini açıkladı. ABD Başkanı Joe Biden, 2030 senesi itibariyle yeni vasıta filolarının yarısının elektrikli olmasını istediğini belirtti. Çok sayıda Amerikan eyaletinin yanı sıra Kanada, İngiltere ve AB delegesi çok sayıda ülke de samimi yanmalı arabaları ya sınırlandıracağını ya da yasaklayacağını beyan ediyor. General Motors, ayını sene itibarıyla benzinli araba, SUV, minibüs üretimini durdurmayı planlıyor. Benzer taahhütler, Cadillac Honda, Jaguar, Land Rover, Mini, Mercedes, Volvo, Volkswagen gibi markalar da benzer taahhütlerde bulundular.
En Uzun Menzil 832 km
Teknolojinin nimetlerinden faydalandık, Chat GPT’ye de sorduk. Şu anda değişik marka ve modellere göre değişmekle beraber 2021 senesi itibariyle elektrikli arabalar tek şarjla 483 kilometreden çok yol gidebiliyor. Ford Mustang Mach-E 483 km kat edebiliyorken Tesla Model S 647 km’ye Lucid Air 832 km’ye kadar ulaşabiliyor.
Elektrikli arabalarla alakalı problem yok mu? Tabii ki var: Şarj etmenin çok uzun sürmesi. Standart bir 60 kilowatt saatlik bir arabanın İkinci Seviye 640 voltluk bir ünitede %100 şarjı amacıyla gereken vakit 6 ila 12 saat arasında değişiyor. Hızlı şarj amacıyla sarfedilen Üçüncü Seviye bir ünite ise 30 dakikada süratli şarj yapabiliyor.
Pilleri Değiştirsek?
Tüketiciler şarj vakitlerinin uzun olduğundan şikayetçi. Peki boşalmaya yakın vakitte pil değiştirilemez mi? Bu gerçekte endüstri tesislerinde forklift tüketiminde uygulanabilen bir yöntem; tabii bir de elektrikli bisikletlerde. Yeni teknoloji pil değişim istasyonlarında bu prosedürü gerçekleştirmek yalnızca 3 dakika alıyor. Şu anda Tayvanlı bir scooter yapımcısı olan Gogoro 11 bin Tayvan’da, 250 adet de Çin’de pil değişim istasyonu kurmuş halda. Çin’de lüks otomobil üretimi yapan Nio kendi ülkelerinde ve Avrupa’da 1000 adet pil değişim istasyonu kurmayı başardı. Bu yüzden son dönemde Renault ve Tesla da arabalarını pil değişimine ideal hâle getirmeye çalışıyor.
Pil değişimini yaygınlaştırabilmek amacıyla ilk girişimlerden biri Better Place doğrulusunda yapıldı. 2011 senesinde Better Place, İsrail’de Kiryat Ekron’da pil değiştirme istasyonları kurdular. Ardından Danimarka’da da pil değişim istasyonları kuruldu. Öte yandan 2013 senesinde Better Place iflasını açıkladı. Better Place’in iflasının arkasındaki sebepler arasında pazarda yer tutmak amacıyla haddinden çok müsrif ve pervasız adımlar atmış olması; buna bağlı olarak çok çok ülkede pilot program yatırımı yapmış olması gibi gerekçeler sunuluyor. Better Place bu kadar yatırıma karşın piyasada çok sınırlı bir tesir sahibi oldu.
2013 senesinde Elon Musk da Tesla adına bir pil değişim hizmet paketi açıkladı. 2013 seneninın Haziran ayında belirtiler paketin fiyatı 60-80 dolar bandındaydı. Piller 90 saniyede değiştirilebilecekti. Tuhaf bir şekilde yalnızca iki sene sonra 2015 senesinde tüketicilerden bekledikleri ilgi olmadığı amacıyla Tesla projeden vazgeçtiğini açıkladı.
En son 2022 senesinde Nio Çin’de değişim istasyonu miktarını 131’den 850’ye çıkarmıştı. Şu anda Çin’de bir değişim istasyonunun maliyeti 772 bin dolar. 90 kw/saatlik bir pil 60 kw/saatlik bir güç kaynağıyla 6 dakikada dolabiliyor. Çin pil değiştirme yöntemini çimento kamyonlarında kullanabiliyor. Hollanda da 20 footluk (yaklaşık 6 metre) konteynerin amacıyladeki 2 megawattık bir güç kaynağıyla beslenen yüzen evlerde de pil değişim sistemleri kullanılabiliyor.
Son olarak Singapur’da da 2022 senesinden itibaren ilk pilot çalışmalar yapılmaya başlandı. Hizmeti veren en büyük şirketlerden biri olan Tayvan odaklı Gogoro’yla batarya değişiminin ilk kullanıcıları yemek dağıtımı yapan motor kuryeler oldu.
Türkiye’ye elektrikli vasıtaların 2023 senesinden itibaren girişinin hızlanması bekleniyor. Bloomberg HT’de 2021 senesinde Cemre Nur Karaca imzalı habere göre 2030’da Türkiye’de bir milyondan çok elektrikli aracın yollarda olması ön görü ediliyor. 2022 senesinde Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı doğrulusunda yayınlanan hibe uygulaması duyurusunda 81 ilde 1500’den çok şarj istasyonu amacıyla 300 milyon TL’lik toplam destek verileceği söyleniyor.