PALANDÖKEN
Doğubatı tarafında uzanan Palandöken Dağları, Erzurum’un 10 km güneyinde yer alır. Tektonik kökenli bu sıradağlar, Erzurum Ovası’nı güneyden çevrelemektedir. Alan yer yer derin vadilerden ve vadilerin üstündeki yaylalardan oluşur. Palandöken Dağları’nın en yüksek noktası Büyük Ejder Tepesi olarak adlandırılır. Çoruh, Aras ve Fırat havzalarının birtakım akarsu kaynakları Palandöken Dağları’nda yer alır. Palandöken Dağları’nda yağışın 2–3 metre kalınlıkta toz kar şeklinde oluşu ve senenin beş ayı süresince devam etmesi kısmı kayak turizmi amacıyla cazip kılmaktadır. ÖDA, Türkiye’deki kelebeklerin mühim bir kısmına ev sahipliği yapar.
Habitatlar: Palandöken Dağları’nın sahip bulunduğu natural sarıçam ve meşe ormanları vakit içerisinde tahrip olmuştur. Son ormanlık alanlar, yükseltinin 2000–2400 m arasında bulunduğu bölgelerde gözlenmektedir. Bu bölgelerde kavak, huş, sarıçam türlerinden meydana gelen korular bulunmaktadır. Tahrip olan orman alanlarının konumunu dağ bozkırları almıştır. Yüksek irtifadaki yaylalarda iklimsel zorluklar namacıylaiyle otlatmanın daha az yapılması neticesinde bitki örtüsü daha gürdür. Bu bölgelerde yer yer yüksek dağ (alpin) çayır bitkileri gözlenmektedir.
Türler: ÖDA, Scabiosa sulphurea ve Onobrychis araxina bitki türlerinin mühim dağılım meydanlarından biridir.
Alan, 140 kelebek çeşidine sahiptir, bu türlerin 9’u ÖDA kriterini sağlamaktadır. Apollo , beşparmakotu zıpzıpı ve Tanker’in çokgözlüsü (Polyommatus tankeri) alandaki nesli küresel ölçekte tehlike altında olan başlıca kelebek türleridir.
ÖDA ilaveten ufak engereğin mühim dağılım meydanlarından biridir.
Alanın bir başka özelliği kuşların göç yolu üstünde bulunmasıdır. Bu amaçla ilkbahar ve sonbahar aylarında göç eden yırtıcı ve ötücü kuşları Palandöken Dağları’nda gözlemlemek mümkündür. Fakat ÖDA üstünden göç eden kuş topluluklarının büyüklüğü ile alakalı somut bir veri yoktur.
Alandaki asli insan etkinliği hayvancılık ve az miktarda kuru tarımdır.
Zamanla tahrip olan orman alanları mera olarak kullanılmaktadır.
Palandöken Dağları, kış sporları amacıyla tercih edilen alanlardandır ve alanda çok sayıda Turistik tesis kurulmuştur. ÖDA içerisinde tespit edilen ağaçlık alan belediye ve Atatürk Üniversitesi doğrulusunda düzenlenerek 717 hektarlık şehir ormanı durumuna getirilmiştir. ÖDA sınırlarında sulama hedefli Palandöken Göleti bulunmaktadır.
Kelebek koleksiyoncuları Palandöken Dağları’nın seyrek kelebek çeşitliliğine zarar vermektedir. Kelebeklerin tabiatdan toplanması pek çok türün geleceği amacıyla tehlike oluşturmaktadır. Öte yandan, kelebekler amacıyla büyük dikkate sahip ıslak çayırların ağaçlandırma çalışmaları neticesinde küçülmesiyle türlerin hayat alanları daralmaktadır.
Meralardaki aşırı otlatma ve hayvan adedinin çoğunluğu kısmın çoraklaşmasına namacıyla olmaktadır. Farmakolojik yönden dikkate sahip olan Palandöken Dağları’ndan bitki toplamanın şuurlu yapılmaması halinde bitki çeşitliliğinin fakirleşmesi mümkündür.
Kış sporları namacıylaiyle Palandöken Dağları’na olan ilginin artışı yeni otel ve kayak pistlerinin açılmasına namacıyla olmaktadır. İhtiyaç duyulan tesislerin planlaması etrafa etkisi göz önünde bulundurularak yapılmalıdır. Yasadışı avcılık alan üstündeki başka bir tehdittir.
Koruma Çalışmaları: Devlet Planlama Teşkilatı doğrulusunda yürütülmekte olan Doğu Anadolu Projesi kapsamında bölge tabiatsının korunması amacıyla çalışmalar yapılmaktadır.
TÜBİTAK doğrulusunda Milli Parkların Ekoloji Temelli Bilimsel Eğitim Amaçlı Kullanımı projesi ile Palandöken Dağları’nın biyolojik varlığı göz önünde bulundurularak tabiat eğitimleri verilmektedir.