1) SÜREKLİ RÜZGÂRLAR

Yeryüzündeki sıksık alçak basınç ve yüksek basınç kUşakları arasında, sene zamanınce esen rüzgârlara sıksık rüzgârlar denir. Bu rüzgârlar okyanus akıntılarına yön sunar ve yeryüzünün geniş alanlı iklimlerin (makroklima) üstünde tesirli olurlar.

a) Alize Rüzgârları

Her iki yarım kürenin 30° DYB’den Ekvator’daki TAB’ye doğru esen rüzgârlara alize rüzgârları denir.
Yerden yükseklerde, Ekvator’dan 30° enlemlerine esen rüzgârlara da ters alize denir. Bu rüzgârlar dönenceler seviyesinde merkezkaçın tesirsiyle hem bu enlemlerde basıncın yükselmesine (30° DYB) hem de çöllerin meydana gelmesine namacıyla olurlar.

Özellikleri:

• Her iki yarım küredeki 30° DYB’den Ekvator’daki TAB’ye doğru esen rüzgârlardır.
• Tropikal kUşakta tesirli olan rüzgârlardır.
• Tropikal kUşak karalarının doğusuna sıksık olarak yağış bırakırlar.
• Dünya’nın ekseni etrafındaki hareketinden ötürü yönleri sapmaya uğrar, Kuzey Yarım Küre’de kuzeydoğudan, Güney Yarım Küre’de güneydoğudan eserler.
• Alizeler 30° enlemlerinden doğarken çöllerden başlamış olurlar. Yani başlangıçta çok sıcak ve kuru iken, okyanuslar üstünden geçerken bol miktarda okyanus nemini alarak Ekvator’a ulaşırlar. Bunun neticesinde da Ekvator’a okyanus nemini getirerek, ekstra nem kazandırmış olurlar.

• Ekvator’un (Ekvatoral iklimin) bol miktarda ve derli toplu şekilde yağış almasında Alize rüzgârlarının katkıları büyüktür.
• Sıcak ekvatoral okyanus sularını harekete geçirerek, sıcak okyanus akıntılarını başlatırlar.
• Okyanusta aynı yönde estikleri amacıyla yelkenli gemilerin süratini arttırır. Bu amaçla Kristof Kolomb bu rüzgârlara ticaret rüzgârları ismini vermiştir.

b) Batı Rüzgârları

Alizelerde bulunduğu gibi Batı rüzgârlarının da zıttı vardır. Batı rüzgârlarına tersi yönde esen yüksek rüzgârlara jet rüzgârları denir.

Özellikleri:

• Her iki yarım küredeki 30° DYB’den 60° DAB’ye doğru esen rüzgârlardır.
• Orta kUşakta tesirli olan rüzgârlardır.
• Orta kUşak karalarının batısına sıksık olarak yağış bırakırlar.
• Orta kUşak karalarının batı kısenearında (örneğin, Batı Avrupa’da) Ilıman Okyanusal iklimin oluşmasında tesirli olarak bol ve derli toplu yağış bırakırlar.
• Her iki yarım kürenin 60° enlemlerinde Kutup rüzgârları ile çarpışarak cephe vakasını oluştururlar.
• Dünya’nın ekseni etrafındaki hareketinden ötürü yönleri sapmaya uğrar, Kuzey Yarım Küre’de güneybatıdan, Güney Yarım Küre’de kuzeybatıdan eserler.
• Alize rüzgârlarının başlattığı sıcak okyanus akıntılarını (Örneğin, Gulfstream ve Kuroşivo) yüksek enlemlere taşırlar.

c) Kutup Rüzgârları

• Her iki yarım küredeki 90° TYB’den 60° DAB’ye doğru esen rüzgârlardır.
• Kutup kuşağında tesirli olan rüzgârlardır.
• Her iki yarım kürede esiş yönleri Alize rüzgârlarıyla aynıdır.
• Soğuk okyanus akıntılarını başlatırlar

2) MUSON RÜZGÂRLARI

Musonlar, kıta ve okyanusların sene içerisindeki değişik ısınıp, değişik soğumaları neticesi kıta ve okyanus arasında görünen basınç farkından (Eksen eğikliği neticesi, diğer bir ifadeyle Dünya’nın senelik hareketi neticesi) meydana gelen rüzgârlardır. Güneydoğu Asya’da tesirli olan rüzgârlardır. Ancak, Gine Körfezi’nde, Madagaskar doğusunda Orta Amerika (Meksika Körfezi’nde) ve Kuzey Avustralya’da da görülürler. Bu rüzgârlara mevsimlik rüzgârlar da denir.

Muson rüzgârlarının esiş zamanı uzun (altışar ay) ve tesir alanları geniş oldukları amacıyla iklimi tesirlerler. Muson ikliminin oluşma sebebi bundan ötürü muson rüzgârlarıdır.
Muson rüzgârları yön değiştirmesi esnasında (ilkbahar ve sonbahar) Tayfun adı verdiği tropikal siklonlar oluşturur ve Güneydoğu Asya’da sel felaketlerine namacıyla olurlar.

• Yaz Musonları

Yazın karalar daha erken ısınarak alçak basınç, denizler geç ısınarak yüksek basınç oluştururlar. Bu amaçla, Yaz Musonları denizden karaya doğru eserler. Nemli oldukları amacıyla karalara bol yağış bırakırlar. Bu amaçla, yeryüzünün en çok yağış alan yerleri Güneydoğu Asya Bölgesi’dir.

• Kış Musonları

Kışın karalar acele soğuyarak yüksek basınç kısmını, deniz suları daha sıcak olduklarından alçak basınç kısmını oluştururlar. Bu amaçla, Kış Musonları yüksek basınç kısmı olan karalardan, alçak basınç kısmı olan denize doğru eserler. Karadan estikleri amacıyla kuru ve serindirler. Yağış getirmezler.

3) YEREL RÜZGARLAR

Yerel ısınma ve soğuma değişiklığına bağlı olarak meydana gelen dar alanlı ve kısa süreli basınç merkezleri arasındaki rüzgârlardır. Etki alanları dar, esiş süreleri kısa olup kısa sürede birbirinin tersi tarafında eserler.

a) Meltem Rüzgârları

Birbirine komşu kara ve denizlerin ya da dağlarla vadilerin, gün içerisinde değişik ısınması ve soğuması neticesi meydana gelen rüzgârlardır.

Meltem rüzgârları esiş süreleri kısa (gün içerisinde) ve tesir alanları dar oldukları amacıyla yalnızca tesirli oldukları sahalarda hava halini belirlerler.
Meltem rüzgârları esintisi şeklinde serinletici rüzgârlardır. Sıcaklık artırıcı, boğucu ya da yağış getirici özellik göstermezler.
İzmir etrafında deniz meltemine verdiği isim imbat rüzgârı dır.

Meltem rüzgârları ikiye ayrılır:

Gündüz esen meltem rüzgârları:
• Deniz meltemi
• Vadi meltemi

Gece esen meltem rüzgârları:
• Kara meltemi
• Dağ meltemi