Fındık dış satımı
Fındığın uluslararası ticaret malı olarak satışını gösteren ilk yazılı belge 1403 senesine ait. İspanya kralı 3. Henri’nin bu dönemde Timur’a gönderdiği elçinin yolculuk gözlemlerini aktardığı seyahatnamesinde, “17 Eylül 1403’te Trabzon’dan kaptan Nicolos Cojen yönetimindeki fındık yüklü bir gemiyle 25 günde İstanbul’a gittik.” ifadesi yer alıyor.
Rusya ve Fransa gibi ülkelerle oluşturulan ticaret anlaşmalarında da ihraç edilen mamüller arasında fındığa sıkça rastlanıyor.
İhracatta şirketleşme
Tacalizade Mustafa Efendi ve Hacıaliağazade Kaşif Efendi’nin girişimiyle 1879’de kurulan Şirket-i İttifakiye, fındık dışsatımında kısa sürede piyasada etkinliğini gösterdi.
Yine turist sermayeli Hoachrasser ve Ortakları, Vital Kumpanyası, P.P Danielsen gibi firmalar da fındık dışsatımıyla ilgilendi.
Cumhuriyet döneminde ise Büyük Buhran denilen ve 1929’da meydana çıkan küresel ekonomik krizde düşen fındık fiyatları ve turist menşeli firmaların tekel oluşturmasını önlemek amacıyla hükümet doğrulusunda “İş Limited Şirketi” kuruldu.
Kooperatifleşme dönemi
“Tarım Satış Kooperatifleri ve Birlikleri Kanunu ve Tarım Satış Kooperatifleri Anamukavelenamesi” ismini taşıyan kanunun 1935’te kabulünün ardındannda 14 Haziran 1938’de Ordu, 17 Haziran 1938’de Giresun, Bulfakat ve Keşap, 7 Temmuz 1938’de ise Trabzon kooperatifleri kuruldu.
Bu 5 kooperatif, 28 Temmuz 1938’de Fındık Tarım Satış Kooperatifleri Birliği’ni (FİSKOBİRLİK) kurdu.
Ürünün geliştirilmesi ve pazarlanması
Fındık Araştırma İstasyonu, Ziraat Nezareti’ne bağlı olarak Karadeniz Bölgesi’nde fındık üretimini ilerletmek ve problemlerine çözüm yolları bulmak hedefiyle 1936 senesinde Giresun’da 152 dekar arazi üstünde “Fındık İstasyonu” adı altında kuruldu.
Bugünkü Karadeniz Fındık ve Mamulleri İhracatçıları Birliği de 1940’ta, Türkiye Fındık İhracatçıları Birliği olarak merkezi Giresun’da olmak üzere etkinliğe başladı.
Fındık Tanıtım Grubu ise 1996’da kurularak fındığın iç ve dış kullanımını çoğaltmak amacıyla detaylı çalışmalar yürüttü.
Dünya fındık üretimi Türkiye’nin elinde
Dünyada aşağı yukarı 953 bin hektar alanda fındık üretimi yapılıyor. Dünya fındık dikim alanlarının ortalama yüzde 75’ine sahip Türkiye, fındık üretiminin yüzde 70’ini elinde bulunduruyor.
Türkiye, 2008-2009 ile 2018-2019 arasını amacıylae alan 11 sezonda, 100’ü aşkın ülkeye toplam 2 milyon 532 bin 789 ton fındık ihraç ederek, 20 milyar 228 milyon 827 bin 804 dolar döviz girdisi sağladı.
”Çikolata üretiminin yükselmesi ile fındık değer kazandı”
Giresun Ticaret Borsası Yönetim Kurulu Başkanı Hamza Bölük, AA muhabirine yaptığı açıklamada, fındığın Osmanlı döneminde ihraç edilen bir ürün olduğunu fakat üretiminin çok az olduğunu söyledi.
Fındığın Türk çiftçisi amacıyla kıymetli bir ürün durumuna gelmesinin uzun sürdüğünü ifade eden Bölük, şu verileri verdi:
“1940’larda Giresun’dan 3 bin ton fındık ihraç edildiğini görüyoruz. Daha yakın tarihte de 1980’de Türkiye’den 126 bin ton iç fındık vatan dışına gönderilmiş. 2012-2013 sezonunda ise 301 bin ton iç fındık dışsatımı yapılmış. 1980’den bugünlere geldiğimizde 2 kat çok dışsatım rakamına 30 sene sürede yükselmiş.”
Bölük, dünyada lüks kullanımın 1980’ler ardından yükseldiğine işaret ederek, “Fındık endüstri ürünüdür, çoğunluklu olarak çikolatada kullanılır, çikolatanın ham maddesidir. Çikolata kullanımı 1980’lerden sonra artınca fındığa olan talep de arttı.” diye konuştu.
Bölük, 1990’lı senelerde Türkiye’nin ürettiği fındığı satmakta zorlandığını belirterek, şunları kaydetti:
“O dönemde şimdilik fındığın endüstride kullanımı artmazken üretim süratle artmış, ülkenin batı bölgesinde fındık dikim alanları genişlemiş, 700 bin hektara çıkmış, imal edilen fındığı satmak hiç de basit olmamıştır. 2010’dan sonra süratli bir şekilde fındık kullanımında artış gözlemlemekteyiz. Bunun bir nedeni çikolata kullanımının yükselmesi ve dünyada fındığı tarif edmeyen ülkelere fındığın tanıtılmış olması. Bu hususta Fındık Tanıtım Grubu’nun mühim çalışması var, onlara yapımcılar olarak teşekkür etmek lazım. 2010’dan sonra tüketim dünyada süratle arttı ve üretim nerdeyse kullanımı karşılayamaz noktaya geldi.”