
OSTEOPOROZ (KEMİK ERİMESİ) NEDİR?
Osteoporoz kemiğin birim hacmine düşen kemik kütlesinde bundan dolayı kemik niteliği ve gücünde azalma neticesi kemiğin kırılgan duruma gelmesidir. Bunun neticesinde da kemiklerde kırıklar ve bunlara bağlı ilerleyen problemler ortaya gelir. Osteoporoz artık kemik erimesi toplumun yaşlanması ile beraber mühim bir halk sağlığı problemi durumuna gelmiştir.
OSTEOPOROZ (KEMİK ERİMESİ) BELİRTİLERİ NELERDİR?
Osteoporoz kemiklerin sessiz hırsızıdır. Çoğunlukla kırık vakalarında ilk olarak akla osteoporoz gelmemektedir fakat pek çok kemik kırığının altında belirli namacıylalerle tetiklenmiş olan osteoporoz bulunmaktadır.
Bununla beraber;
Boyda kısalma. Gençlik boyuna göre 3 cm’den çok kısalma osteoporoz sendromu olabilir.
Kamburluk. Kamburluk şayet dikkat çekici artmışsa karın bölgesi sıkışır, öne doğru çıkar ve iç organların bilhassa bağırsakların sıkışması ile şişkinlik ve kasıklara doğru yan ağrısı olabilir. Fakat bu osteoporoz bulguları fakat ileri safhalarda görülür.
Yaygın ağrı osteoporoz sendromu olabilmektedir. Eğer osteoporozu olan hastalarda ani ve kuvvetli bel ve sırt ağrısı olursa ve dikkat çekici hareket kısıtlılığı kırık olma ihtimalini söz konusudur. Beklenmeden bir sıhhat kuruluşuna başvurulmalıdır.
OSTEOPOROZ (KEMİK ERİMESİ) NEDENLERİ NELERDİR?
Osteoporoz namacıylaleri yaş ve cinsiyete göre değişikdır.
Osteoporozun en mühim namacıylai ileri yaş olup, cinsiyet de risk faktörünü artırmaktadır. Kadınlar erkeklere göre daha çok risk altındadır. Genellikle de 50 yaş üstü ve menopoz ardından kadınlarda kemik erimesi riski artar. En sık rastlanan namacıylai kadınlarda menopoz ardından östrojenin azalmasıdır (postmenopozal osteoporoz). Bu yaş grubunda kadınlar erkelere göre 5 kat daha çok osteoporoz riskine sahiptir. İlerleyen yaşlarda ise bilhassa 70 yaş üzerinde yaşlanmayla temaslı olarak kemik gücünü yitirmeye başlar ve her iki cinste de eşit oranda osteoporoz risk artışı görülür.
Romatoid artrit gibi iltihaplı mafsal Romatizmaları, süreğen karaciğer hastalığı, süreğen obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH), diabet ve insülin kullanımı, son devre böbrek yetmezliği, hemodiyalize giren hastalarda ve böbrek nakli yapılmış olması osteoporoz namacıylalerindendir.
Ayrıca organ nakli oluşturulan hastalarda sarfedilen bağışıklık sistemini baskılayıcı ilaçlar da osteoporoza namacıyla olabilir.
Paratiroid bezinin salgıladığı paratiroid hormon bedende kalsiyum ve D vitamini dengesini gerçekleştiren en mühim namacıylalerde biridir. Bu bezin aşırı çalışması neticesi olan hiperparatitoridizm, tiroid bezinin aşırı çalışması ile neticelenen hipertiroidizm de osteoporoza sebep olan hastalıklardandır.
Lösemi, lenfoma, multiple myelom gibi kanserler de osteoporoza namacıyla olabilir.
Obezite operasyonlarından sonra ya da birtakım bağırsak hastalıklarına bağlı görülen malabsorpsiyon artık bağırsaklarda olan gıdaların emilim bozuklukları da osteoporoz namacıylai olabilir.
Bunların yanı sıra D vitamini eksikliği, aşırı alkol kullanımı, sigara kullanımı, hareket etmeyen hayat biçimi, egzersiz yapılmaması da mühim kemik erimesi namacıylaleridir.
Düzenli sarfedilen kortizon, kan sulandırıcılar, depresyon ilaçları, mide koruyucu ilaçlar, epilepsi ilaçları, bağışıklık sistemini baskılayıcı ilaçlar, birtakım kanser ilaçları, organ nakillerinden sonra sarfedilen birtakım ilaçlar ve tiroid hormonu ilaçları osteoporoz tehlikesini artırır.
Irklara göre görülme riskleri değişebilir. Mesela Beyaz ve Asyalılarda, Siyah ırka göre daha çok görülmektedir. Kalıtsal faktörler en mühim risk faktörüdür.
Beslenme problemi ve düşük kilolu olma (Vücut kitle indeksi < 19) da osteoporoza sebep olan faktörlerdendir.
OSTEOPOROZ (KEMİK ERİMESİ) TEŞHİSİ NASIL YAPILIR?
Kemik erimesi nasıl anlaşılır?
Kemik yoğunluk ölçümü ile kemik kayıbı belirlenmesi yapılır. Kemik yoğunluğunda çıkan dşayetler genç yetişkin dşayetleri ile karşılaştırılır ve normalden sapmalar T skoru sayısal dşayetini verir. Bu bilgilere göre Dünya Sıhhat Örgütü osteoporoz sınıflamıştır.
T skoru sayısal dşayeti;
-2,5 sayısal dşayetinin altında ise osteoporoz teşhisi konulmaktadır.
-1 ile -2,5 arasında ise tam kemik erimesi artık osteoporoz denilmemekte ama osteopeni artık kemik erimesinin başlangıcı tarifi kullanılmaktadır.
T skoru -1’in üzerinde ise osteoporoz sayısal dşayeti normaldir.
Kemik yoğunluğu ölçümünü menopoza giren bütün kadınların yaptırması uygundur. Bunun yanı sıra risk faktörleri olan gençlerde ve erkeklere de kemik yoğunluğu ölçümü yapılmalıdır. Kemik yoğunluğu düşük çıkan şahıslarda ve tedavi görenlerde ölçümü senede bir kez güncellemek uygundur. Fakat risk yok ise ve kemik ölçümü normal dşayet aralığında ise o vakit 2-3 senede bir kez yenilenebilir.
Bunun yanı sıra osteoporoza sebep olacak başka hastalık ve durumların belirlenmesi amacıyla kan ve idrar tahlilleri yapılır. Kemik yapımı ve yıkımını belirleyen belirteçler kan ve idrarda dşayetlendirilebilir. Osteoporoz teşhisi amacıyla genelde istenilen laboratuvar tetkikleri alttaki gibidir.
Tam kan ve idrar analizi
Serum biyokimyası: ALP, Ca, P, total protein/alb, BUN, Cr, KCFT
25 OH kolekalsiferol
PTH
Serum protein elektroforezi
Tiroid fonksiyon testleri
24 saatlik idrarda Ca ekskresyonu
Serum ya da idrarda NTX gibi kemik yıkım belirteçleri
Ek olarak, ayırıcı tanı amacıyla lüzumlu gördüğünüz takdirde röntgen gibi değişik radyolojik tetkikle yapılabilir.